Անեմիա

• Ի՞նչ է անեմիան
• Ո՞րոնք են անեմիայի առաջացման պատճառները
• Անեմիայի տեսակները
• Անեմիայի ախտանշանները
• Բուժումը
• Կանխարգելումը

• Ի՞նչ է անեմիան

Անեմիան կամ սակավարյունությունը առողջական վիճակ է, երբ արյան կարմիր առողջ բջիջների /էրիտրոցիտների/ քանակը նվազում է և բավարար քանակությամբ թթվածին չի տեղափոխվում մարմնի հյուսվածքները: Անեմիայի առկայությունը, կամ հեմոգլոբինի ընդհանուր քանակի նվազումը կարող է առաջացնել հոգնածություն և թուլություն, դժվարաշնչություն։ Անեմիայի բազմաթիվ ձևեր կան, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի իր պատճառները: Անեմիան կարող է լինել ժամանակավոր կամ երկարաժամկետ և կարող է տատանվել թեթևից մինչև ծանր: Շատ դեպքերում անեմիան ունի մեկից ավելի պատճառ։

• Ո՞րոնք են անեմիայի առաջացման պատճառները

Անեմիան կարող է լինել բնածին կամ ձեռք բերովի։ Անեմիան կարող առաջանալ, երբ․

•  նվազում է արյան կարմիր բջիջների արտադրությունը,

•  արյունահոսությունը հանգեցնում է արյան կարմիր բջիջների կորստի ավելի արագ,    քան դրանք կարող են փոխարինվել նորերով,

•  ձեր մարմինը ոչնչացնում է արյան կարմիր բջիջները։

Երկաթ-դեֆիցիտային անեմիա

Երկաթ-դեֆիցիտային անեմիան ամենատարածված տեսակն է, որը  պայմանավորված է օրգանիզմում երկաթի անբավարարությամբ։ Երկաթն անհրաժեշտ է ոսկրածուծին հեմոգլոբին արտադրելու համար: Առանց բավարար երկաթի, օրգանիզմը չի կարող արտադրել բավականաչափ հեմոգլոբին արյան կարմիր բջիջների համար:

Այս տեսակի սակավարյունությունը տեղի է ունենում շատ հղի կանանց մոտ, որոնք չեն ընդունում երկաթի հավելումներ: Այն նաև պայմանավորված է արյան կորստով, օրինակ՝ առատ դաշտանային արյունահոսությամբ, ստամոքսի կամ բարակ աղիքի խոց, հաստ աղիքի քաղցկեղ, և որոշ ցավազրկող միջոցների կանոնավոր օգտագործում, որոնք հասանելի են առանց դեղատոմսի, հատկապես ասպիրինի, որը կարող է առաջացնել ստամոքսի լորձաթաղանթի բորբոքում և արյան կորուստ: Կարևոր է որոշել երկաթի դեֆիցիտի աղբյուրը՝ անեմիան կանխելու համար:

Վիտամին- դեֆիցիտային անեմիա

Բացի երկաթից, ձեր օրգանիզմին անհրաժեշտ է ֆոլաթթու և վիտամին B-12՝ բավարար քանակությամբ առողջ կարմիր արյան բջիջներ արտադրելու համար: Այս և այլ հիմնական սննդանյութերի պակաս ունեցող սննդակարգը կարող է հանգեցնել արյան կարմիր բջիջների արտադրության նվազեցմանը: Միևնույն ժամանակ, որոշ մարդկանց մոտ խանգարված է աղիներից վիտամին B12-ի ներծծումը, որը կարող է բերել վիտամին-դեֆիցիտային անեմիայի, որը նաև հայտնի է որպես պերնիցիոզ անեմիա:/վնասակար անեմիա/։

Բորբոքման անեմիա

 Որոշ հիվանդություններ, ինչպիսիք են քաղցկեղը, ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ը, ռևմատոիդ արթրիտը, երիկամների հիվանդությունը, Կրոնայի հիվանդությունը և այլ սուր կամ քրոնիկական բորբոքային հիվանդություններ, կարող են խանգարել արյան կարմիր բջիջների արտադրությանը:

Ապլաստիկ անեմիա

Ապլաստիկ անեմիան հազվադեպ հանդիպող, սակայն կյանքին սպառնացող հիվանդություն է, որն առաջանում է, երբ ոսկրածուծը բավարար քանակությամբ արյան կարմիր բջիջներ չի արտադրում: Ապլաստիկ անեմիայի պատճառները ներառում են վարակները, որոշ դեղամիջոցներ, աուտոիմուն հիվանդությունները և թունավոր քիմիական նյութերի ազդեցությունը:

Ոսկրածուծի հիվանդության հետ կապված անեմիաներ

Տարբեր հիվանդություններ, ինչպիսիք են լեյկոզը և միելոֆիբրոզը, կարող են առաջացնել անեմիա՝ ազդելով ոսկրածուծում արյան արտադրության վրա: Նման քաղցկեղային և քաղցկեղանման խանգարումների հետևանքները տարբեր են՝ մեղմից մինչև կյանքին սպառնացող:

Հեմոլիտիկ անեմիա

Հեմոլիտիկ անեմիաների այս խումբը զարգանում է, երբ արյան կարմիր բջիջներն ավելի արագ են քայքայվում, քան ոսկրածուծը հասցնում է դրանց փոխարինող բջիջներ ստեղծել: Արյան որոշ հիվանդություններ արագացնում են արյան կարմիր բջիջների ոչնչացումը: Հեմոլիտիկ անեմիան կարող է լինել ժառանգական,  կամ կարող է զարգանալ կյանքի ընթացքում:

Մանգաղաբջջային անեմիա

Մանգաղաբջջային անեմիան ժառանգական և երբեմն լուրջ վիճակը հեմոլիտիկ անեմիա է: Այն պայմանավորված է հեմոգլոբինի թերի ձևով, որը ստիպում է կարմիր արյան բջիջներին ընդունել ոչ նորմալ կիսալուսնի կամ մանգաղի ձև: Այս անկանոն արյան բջիջները վաղաժամ մահանում են, ինչն էլ հանգեցնում է արյան կարմիր բջիջների քրոնիկ անբավարարության։

• Ախտորոշում

Անեմիան ախտորոշելիս բժիշկը հավանաբար կուսումնասիրի հիվանդության և ընտանեկան պատմությունը, կզննի և կնշանակի որոշ հետազոտություններ:

Արյան ընդհանուր քննություն (CBC)

Արյան ընդհանուր քննությունը հաշվում է արյան կենսանմուշում արյան բջիջների (ձևավոր տարրերի) քանակը: Անեմիան ախտորոշելիս բժշկին ավելի շատ կհետաքրքրեն արյան կարմիր բջիջների (էրիթրոցիտներ) բացարձակ քանակը, արյան մեջ դրանց տեսակարար կշիռը (հեմատոկրիտ, Ht) և հեմոգլոբինը (Hb):

Արյան կարմիր բջիջների ձևի և չափսի թեստ

Որոշ դեպքերում կարող է առաջանալ արյան կարմիր բջիջների ձևի, չափսի և գույնի մանրադիտակային հետազոտության կարիք:

Լրացուցիչ ախտորոշիչ թեստեր

Անեմիայի ախտորոշումը հաստատվելիս բժիշկը կարող է նշանակել լրացուցիչ թեստեր՝ ուղղված պատճառի որոշմանը: Հազվադեպ նաև կարող է առաջանալ ոսկրածուծից կենսանմուշի վերցման կարիք (բիոպսիա):

Երկաթ-դեֆիցիտային անեմիա: Երկաթ-դեֆիցիտային անեմիայի բուժումը սովորաբար ներառում է երկաթի հավելումները և սննդակարգի փոփոխությունը: Եթե անեմիայի այս տեսակի պատճառը արյան կորուստն է (դաշտանից բացի), բուժումը կարող է ներառել պատճառի վերացումը և արյունահոսության դադարեցումը: Որոշ դեպքերում արյունահոսությունը դադարեցվում է վիրահատական բուժմամբ:

Վիտամին—դեֆիցիտային անեմիաներ։  Ֆոլաթթվի և վիտամին C-ի դեֆիցիտով պայմանավորված անեմիաների բուժումը ներառում է սննդային հավելումները և սննդակարգում այս սննդանյութերի ավելացումը: Եթե մարսողական համակարգը դժվարությամբ է ներծծում սննդով ստացած վիտամին B12-ը, բժիշկը նաև կարող է նշանակել այս վիտամինի ներարկումներ, սկզբում՝ օրը մեջ, այնուհետև՝ ամիսը մեկ, և կարող է շարունակվել ողջ կյանքի ընթացքում՝ կախված վիճակից:

Քրոնիկ հիվանդության անեմիա։ Քրոնիկական հիվանդության պատճառով զարգացած անեմիան առանձնահատուկ բուժում չի պահանջում: Բժիշկները կենտրոնանում են հիմնական հիվանդության բուժման վրա: Եթե ախտանշանները ծանրանում են, ընդհանուր թուլությունը թեթևացնելու և արյան կարմիր բջիջների արտադրությունը խթանելու համար բժիշկը կարող է նշանակել արյան փոխներարկում կամ կամ սինթետիկ հորմոնի ներարկումներ, որոնք սովորաբար արտադրվում են ձեր երիկամների կողմից (էրիտրոպոետին)։

Ապլաստիկ անեմիա։  Այս տեսակի անեմիայի բուժումը կարող է ներառել արյան կարմիր բջիջների մակարդակը խթանող արյան փոխներարկումները: Եթե ոսկրածուծը չի կարողանում արտադրել առողջ արյան բջիջներ, բժիշկը նաև կարող է առաջարկել ոսկրածուծի փոխպատվաստում:

Ոսկրածուծի հիվանդության հետ կապված անեմիա։ Ոսկրածուծի հիվանդությունների հետ կապված անեմիայի բուժումը կարող է ներառել դեղամիջոցները, քիմիոթերապիան և ոսկրածուծի փոխպատվաստումը:

Հեմոլիտիկ անեմիաներ։  Հեմոլիտիկ անեմիաների բուժումը ներառում է կասկածելի դեղամիջոցներից հրաժարվելը, վարակների բուժումը և իմունային համակարգն ընկճող դեղամիջոցները: Սուր հեմոլիտիկ անեմիան հիմնականում մշտական ​​բուժման կարիք ունի։

Մանգաղաբջջային անեմիա։  Մանգաղաբջջային անեմիայի բուժումը կարող է ներառել ցավը և այլ բարդությունները մեղմացնող թթվածնաբուժումը, ցավազրկողնեըր, ինչպես նաև ներերակային ինֆուզիոն լուծույթները: Բժիշկը նաև կարող է խորհուրդ տալ արյան փոխներարկում, ֆոլաթթվի հավելումներ և հակաբիոտիկներ: Քաղցկեղի բուժման դեղերից Հիդրօքսուրեան (Դրոքսիա, Հիդրեա, Սիկլոս) նույնպես կարող է նշանակվել մանգաղաբջջային անեմիայի բուժման ժամանակ:

Թալասեմիա։  Թալասեմիայի տեսակների մեծ մասը թեթև է ընթանում և բուժում չի պահանջում: Ավելի ծանր ձևերն ընդհանուր առմամբ պահանջում են արյան փոխներարկում, ֆոլաթթվի հավելումներ, դեղամիջոցներ, փայծաղի հեռացում (սպլենէկտոմիա) կամ արյան կամ ոսկրածուծի ցողունային բջիջների փոխպատվաստում։

• Ռիսկի գործոնները

Հետևյալ գործոնները մեծացնում են անեմիայի զարգացման ռիսկը:

Վիտամիններից և միներալներից աղքատ սննդակարգ։ Երկաթի, վիտամին B-12-ի, ֆոլաթթվի և պղնձի ​​ցածր պարունակությամբ սննդակարգը մեծացնում է անեմիայի ռիսկը։

Աղիքային խանգարումներ։ Բարակ աղիներից սննդանյութերի ներծծման գործընթացը վատթարացնող աղիքային հիվանդությունը ևս մեծացնում է անեմիայի ռիսկը: Օրինակ՝ Կրոնի և ցելիակի հիվանդությունները:

Դաշտան։  Ընդհանուր առմամբ կանայք, ովքեր դաշտանադադար չեն ունեցել, երկաթ-դեֆիցիտային անեմիայի ավելի մեծ վտանգ ունեն, քան տղամարդիկ և հետդաշտանադադարի տարիքի կանայք:  Դաշտանն ուղեկցվում է արյան կարմիր բջիջների կորստով։

Հղիություն։  Ֆոլաթթու և երկաթ պարունակող մուլտիվիտամիններ չօգտագործող հղի կանանց շրջանում անեմիայի զարգացման ռիսկը մեծանում է:

Քրոնիկական հիվանդություններ։ Այնպիսի հիվանդություններ ինչպիսիք են քաղցկեղը, երիկամային անբավարարությունը, դիաբետը կամ այլ քրոնիկական հիվանդություն մեծացնում են քրոնիկ հիվանդության անեմիայի ռիսկը: Այս հիվանդությունները կարող են հանգեցնել արյան կարմիր բջիջների նվազման: Խոցից կամ այլ աղբյուրից արյան դանդաղ և քրոնիկ կորուստը կարող է նվազեցնել օրգանիզմում երկաթի պաշարները և հանգեցնել երկաթ-դեֆիցիտային անեմիայի:

Ընտանեկան պատմություն։ Եթե ընտանիքի անդամներից որևէ մեկն ունի ժառանգական անեմիայի պատմություն, օրինակ՝ մանգաղաբջջային անեմիա, ապա ձեր մոտ նույն հիվանդության զարգացման ռիսկը մեծանում է:

Այլ գործոններ։  Որոշ վարակների, արյան հիվանդությունների և աուտոիմուն խանգարումների պատմությունը մեծացնում է անեմիայի ռիսկը: Ալկոհոլիզմը, թունավոր քիմիական նյութերի ազդեցությունը և որոշ դեղամիջոցների օգտագործումը կարող են ազդել արյունաստեղծման վրա և հանգեցնել անեմիայի:

Տարիքը։  65-ից բարձր տարիքի մարդկանց շրջանում մեծ է անեմիայի ռիսկը:

• Կանխարգելումը

Անեմիայի շատ տեսակներ չեն կարող կանխարգելվել։ Սակայն, երկաթ-դեֆիցիտային և վիտամին-դեֆիցիտային անեմիաները կարող են կանխարգելվել առողջ սննդակարգով, որը պարունակում է տարբեր տեսակի վիտամիններ և միներալներ:

Երկաթ. երկաթով հարուստ մթերքները ներառում են՝ տավարի և այլ կենդանիների միսը, լոբազգիները, ոսպը, երկաթով հարստացված հացամթերքները, մուգ կանաչ տերևավոր բանջարեղենները և չոր մրգերը:
Ֆոլատ. այս սննդանյութը և դրա սինթետիկ ձևը՝ ֆոլաթթուն կարող են հայտնաբերվել մրգերի և մրգահյութերի, մուգ կանաչտերևավոր բանջարեղենների, կանաչ ոլոռի, սիսեռի, գետնանուշի և հարստացված հացահամթերքների մեջ՝ հաց, ձավարեղեն, մակարոնեղեն և բրինձ:
Վիտամին  B12. վիտամին B12-ով հարուստ մթերքներից են՝ միսը, կաթնամթերքները և հարստացված հացամթերքները և սոյան:
Վիտամին C. վիտամին C-ով հարուստ մթերքներից են՝ ցիտրուսային մրգերը և մրգահյութերը, պղպեղը, բրոկոլին, լոլիկը, սեխը և ելակը: Դրանք նաև օգնում են երկաթի ներծծմանը: